«Ο άπειρος κόσμος και το χάος»

Σκεφτήκατε, ποτέ, μια ζωή έξω από την επικράτεια του νόμου, σε μια μετέωρη ζώνη «αδιαφορίας»; Στο μεταίχμιο ανθρώπου και ζώου, πεπερασμένου και απείρου; Πώς θα μπορούσε να είναι μια τέτοια ζωή; Πώς θα μπορούσαν να είναι οι άνθρωποι που διάγουν έναν τέτοιο βίο; Είναι φανατικοί; Είναι επιπόλαιοι; Έχουν ιδεολογικό «βάρος»; Κομματική ταυτότητα; Έχουν πολιτικά και νομικά δικαιώματα; Είναι κοινωνικά και πολιτικά περιθωριοποιημένοι; Διατηρούν τη καθημερινή ρουτινιάρικη ζωή των περισσοτέρων, ως «κανονικοί» άνθρωποι, ή κινούνται στο κατώφλι ανθρώπου και τέρατος ή θεού; Έχουν μια απλή βιολογική ύπαρξη, αναγνωρίσιμη και σεβαστή ή μια ζωή γυμνή, χωρίς νόημα και σκοπό;

Ας τα πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η απλή φυσική ζωή ενός ανθρώπου γίνεται βίος, βιογραφημένη αφήγηση, όταν βίος και ζωή συνενωθούν σε μια «γεωπολιτική εξουσία», όταν, δηλαδή, κυριαρχία, δικαιώματα, εξουσία και ηθική εδραιώνονται και διαιωνίζονται, εγγράφοντας τους ανθρώπους στις κυρίαρχες κοινωνικές συμπεριφορές που απαιτούνται για την κοινωνικοποίηση του ατόμου. Αυτό είναι και το παράδοξο: τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι κυρίαρχες κοινωνικές συμπεριφορές βοηθούν στη χειραφέτηση και τη προστασία του ανθρωπίνου γένους, παράλληλα, όμως, η φυσική ζωή γίνεται, τότε, στρατηγικός στόχος των μηχανισμών της εξουσίας. Η πειθάρχηση και ο έλεγχος της συμπεριφοράς εξαπλώνεται παντού: στις επικοινωνίες, τα τεχνολογικά μέσα, τις ιδιωτικές και δημόσιες τράπεζες πληροφοριών, την επιτήρηση μέσα από κλειστά κυκλώματα, τα διαβατήρια, τον άκρατο καταναλωτισμό.

Και, τώρα, το κρίσιμο ερώτημα: Αν κάποιος αποφασίσει να δει το νόμισμα από τη μία του μόνο πλευρά, μόνο από την πλευρά της γυμνής ζωής και όχι του «καταγεγραμμένου» βίου, του «κοινωνικοποιημένου» βίου, είναι τότε τρελός, ξένος, «ανώμαλος» ή ιερός; Η απάντηση φαίνεται σύνθετη. Ωστόσο, είναι πολύ απλή. Τα ζώα υπακούουν στη φύση. Δεν μπορούν να παραβιάσουν τον «νόμο» που τους έχει οριστεί, τον «νόμο των ενστίκτων» τους, δηλαδή. Ο άνθρωπος, όμως, είναι ελεύθερος. Μπορεί να επιλέξει να πεθάνει για την ελευθερία του. Να τι έχει ο άνθρωπος που δεν το έχουν τα ζώα: έναν «Νου» και μία «Βούληση». Ο νους, πολλές φορές, διαφθείρει τις αισθήσεις, ενώ η βούληση συνεχίζει να μιλά, όταν η φύση σιωπά. Πότε μιλάει, όμως, η βούληση στον άνθρωπο;

Για σκεφτείτε έναν αφέντη και έναν δούλο. Τι είναι αυτό που κάνει τον αφέντη να είναι ΄΄αφέντης΄΄; Η προθυμία του να φτάσει τον αγώνα του για αναγνώριση μέχρι το τέρμα, χωρίς να συνθηκολογήσει ποτέ και να αποδεχτεί την υποτέλειά του, κάτι, δηλαδή, που κάνει σε αντιδιαστολή ο δούλος. Επανέρχομαι στον αρχικό συλλογισμό μου: Ένας ΄΄αφέντης΄΄ ζει μια τρελή, ξένη και «ανώμαλη» ζωή; «Ναι» θα ήταν η απάντησή μου, αλλά θα συμπλήρωνα, τι σημαίνει «τρελός», «ξένος», «ανώμαλος»;

Γνώθι Σαυτόν έλεγε ο Σωκράτης και ο Χριστός κήρυττε: «Η Βασιλεία των Ουρανών είναι μέσα μας». Αν ενώσουμε αυτά τα δύο «ρητά», μήπως το αποτέλεσμα είναι πέρα και μακριά από μια απλή βιολογική ύπαρξη που αποκτά σημασία μόνο αν γίνει βίος και βιογραφημένη αφήγηση; Μήπως, τότε, ο βίος και η γυμνή ζωή, η «τρελή», η ξένη, η «ανώμαλη» συγκροτούν η μία την άλλη μέσω του αμοιβαίου αποκλεισμού και της συμπερίληψης, ταυτόχρονα;

Δεν υπάρχουν συνταγές βίου για να τις δίνει ο ένας στον άλλο. Ένα πράγμα, όμως, έχω να πω: Όταν κανείς συνειδητοποιήσει πόσο ξένος και γυμνός είναι στην πραγματικότητα, μήπως τότε αποκτήσει την ιερότητα που φέρει κάθε άνθρωπος που κατέκτησε το Γνώθι Σαυτόν; Και, μήπως, τότε και η Βασιλεία των Ουρανών και, συνεκδοχικά, το ίδιο το σύμπαν είναι μέσα του, καθιστώντας τον ίδιο ένα ολόγραμμα του σύμπαντος και της Βασιλείας των Ουρανών;

Οι μεγάλοι ποιητές είναι «τρελοί». Οι μεγάλοι καλλιτέχνες είναι «χαοτικοί». Γιατί άραγε; Γιατί το Χάος είναι η αρχή όλων των πραγμάτων. Γιατί το Χάος γέννησε το έρεβος και τη νύχτα, χωρίς καμιά βοήθεια. Η ανεξέλεγκτη ροϊκότητα των πραγμάτων πάνω στην οποία στηρίζεται και η θεωρία του χάους, μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάθε μικρή, τυχαία και «μη κανονική» δράση αποκτά μεγάλη σημασία και μπορεί να επηρεάσει ένα καθολικό σύστημα στην ολότητά του. Στην απειροελάχιστη στιγμή που όλα παίζονται, η αλλαγή συντελείται! Ποιοι άνθρωποι, λοιπόν, είναι αυτοί που θα αποτελέσουν «ελκυστές» τέτοιων απειροελάχιστων αλλά συνάμα σημαντικών αλλαγών; Θα σας απαντούσα: οι «τρελοί», οι ξένοι, οι «ανώμαλοι»! Επειδή, όμως, μπορώ να ανασύρω και άλλες λέξεις, θα σας πω, επιπροσθέτως: αυτοί που έχουν συνείδηση, αυτοί που έχουν καρδιά. Αυτοί είναι οι ελκυστές των αλλαγών. Αυτοί που είναι ελεύθεροι, αυτοί που είναι ΄΄αφέντες΄΄ και όχι ΄΄δούλοι΄΄, αυτοί που η βούλησή τους δεν σταματά όταν η φύση σιωπά ή όταν ο θεός σιωπά. Αυτοί που πιστεύουν βαθιά μέσα τους ότι το μάταιο σκόρπισμα, το ξέφτισμα της ζωής δεν είναι τόσο μάταιο εν τέλει, ούτε και τόσο εντροπικό. Αυτοί που σώζουν τη τιμή του ονόματός τους και δεν μπλέκονται στα γρανάζια ενός ανώφελου και μάταιου «προβατισμού», σαν αυτόν που «επισύρουν», εδώ και χρόνια, οι δράσεις των κομμάτων σ’ αυτή τη δύστυχη χώρα!

Η αισθητική αξία κάθε πράξης σχετίζεται με το κατά πόσο μια πράξη μπορεί να χαρακτηριστεί ωραία ή άσχημη. Με το κατά πόσο δημιουργεί ένα όραμα που αγκαλιάζει το βαθύ νόημα των φαινομένων που εμφανίζονται στο εσωτερικό της αρμονικής τάξης του κόσμου. Αυτό το όραμα φέρει μέσα του τα σπέρματα του χάους, την αντίθετη, δηλαδή, και συμπληρωματική όψη του κόσμου. Μοιάζει με ένα είδος διαλεκτικής που μπορεί να ανατρέψει τις προοπτικές και να τα καταστρέψει όλα. Αυτή είναι, όμως, και η τραγική χαρά του «ιερού» ανθρώπου! Ότι ο κόσμος του είναι ο ωραιότερος και, ωστόσο, τόσο άσχημα ριγμένος στη τυχαιότητά του!

Οφείλω ένα συμπέρασμα για το τέλος: κάθε άνθρωπος είναι φορέας ενός αισθητικού, ηθικού και ποιητικού νοήματος και ολόγραμμα του σύμπαντος και των νόμων του χάους. Κάθε πράξη του μπορεί να φέρει μια απότομη αλλαγή στη τεθλασμένη γραμμή του περατού κόσμου και να τον κάνει καλύτερο. Να μην χάσουμε, λοιπόν, τη συνείδησή μας, να τιμήσουμε το όνομά μας, να μην αναζητάμε τις αξίες μας μέσα στα σκουπίδια, να γίνουμε ελεύθεροι και παράξενοι, γυμνοί και ξένοι, διάπειροι, με έναν νου που δεν θα διαφθείρει τις αισθήσεις μας και με μια βούληση εστραμμένη, πάντα, στο καλό και το αγαθό, ακόμη και αν ο θεός σιωπά. Γιατί, μόνο η ομορφιά της ατομικής δράσης του καθενός μπορεί να δώσει στη ζωή το νόημα που της αξίζει …