ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ

Α Κ Α Δ Η Μ Α Ϊ Κ Ε Σ Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Ε Σ:

ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ Ή ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ;



Στο παλαιό βιβλιοπωλείο της Εστίας, στην οδό Σταδίου, μπήκε κάποτε ένας πελάτης. Πρόθυμα ένας υπάλληλος προσφέρθηκε να τον εξυπηρετήσει. Στην ερώτηση, τι ακριβώς θέλει, εκείνος απάντησε πως θέλει ενάμισι μέτρο βιβλία. Η προκρούστεια απαίτηση άφησε άναυδο, προς στιγμήν, τον υπάλληλο. Μερικούς αιώνες πίσω, πάλι σε αυτήν την πόλη, η ίδια νοοτροπία έδινε στον Λουκιανό λαβή για σάτιρα. Στο κείμενό του, «Προς απαίδευτον και πολλά βιβλία αγοράζοντα», περιπαίζει με τον τρόπο του την αγορά πολυτελών βιβλίων από ακαλλιέργητους που αποκλειστικό σκοπό έχουν μόνο τον εντυπωσιασμό.
Παρακολουθώντας την πορεία των βιβλιοθηκών, άρρηκτα δεμένη με το βιβλίο, η κάθε εποχή βρίσκει τις αναλογίες της στην προηγούμενη και στην επόμενη. Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό όν, όταν είναι απαίδευτος, δεν αλλάζει και πολύ. Παντού και πάντα θα βρίσκονται χρυσοκάνθαροι επιδειξίες, ξένοι προς το βιβλίο, όπως βρίσκονται στο άλλο άκρο, οι φανατικοί εραστές του βιβλίου και των βιβλιοθηκών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η νεανική νουβέλα του Φλομπέρ, «Βιβλιομανία» (1837).
Επιστρέφοντας στο σήμερα, αποτελεί κοινή διαπίστωση το γεγονός ότι οι οργανωμένες βιβλιοθήκες και τα κέντρα πληροφόρησης που λειτουργούν ως σημεία αναζήτησης και διάχυσης της πληροφορίας, αποτελούν οργανικό χαρακτηριστικό της πολιτιστικής, εκπαιδευτικής και ερευνητικής πολιτικής των ανεπτυγμένων κοινωνιών. Στην χώρα μας, ιδιαίτερα κατά την προηγούμενη δεκαετία, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος, κυρίως στη λειτουργία των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Με εθνικούς, αλλά ιδιαίτερα με κοινοτικούς πόρους, χρηματοδοτήθηκαν προγράμματα ανάπτυξης των Ακαδημαϊκών – Ερευνητικών Βιβλιοθηκών και λειτούργησαν αποτελεσματικά δίκτυα πληροφοριών. Οι Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες βελτίωσαν τις κτιριακές υποδομές τους, εκμεταλλεύτηκαν την πληροφοριακή τεχνολογία και τα δίκτυα πληροφοριών, μηχανοργάνωσαν τους καταλόγους τους, διέθεσαν πληροφοριακό υλικό μέσω του Internet και προσφέρουν πλέον υπηρεσίες, άγνωστες μέχρι προσφάτως, στον ελληνικό χώρο. Ακόμη, με σκοπό την εξασφάλιση οικονομιών κλίμακος, δημιούργησαν δομές συνεργασίας, όπως π.χ. την Κοινοπραξία των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HEAL Link). Οι Ερευνητικές Βιβλιοθήκες με την καθοδήγηση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης προχώρησαν στη μετάβασή τους στην ηλεκτρονική εποχή, δημιουργώντας, επίσης, τις δικές τους δομές συνεργασίας.
Μπορούμε, επομένως, να μιλήσουμε για επαναπροσδιορισμό του ρόλου της Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης με κύρια παράμετρο την διοχέτευση στα μέλη της Πανεπιστημιακής Κοινότητας υλικού που παρουσιάζεται σε όλες τις μορφές, συνεισφέροντας αποτελεσματικά στην εκπαιδευτική διαδικασία και βελτιώνοντας πολύπλευρα την γνώση. Η σύγχρονη Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη υποχρεούται να δημιουργεί, να επεκτείνει και να συντηρεί συλλογή οπτικοακουστικού και μη-βιβλιακού υλικού, σύμφωνα με την θεματική της εξειδίκευση, ώστε να επιτυγχάνει την καλύτερη πληροφόρηση και την παροχή καλύτερων υπηρεσιών στους χρήστες της. Η αρχή, λοιπόν, πρέπει να γίνει από το περιβάλλον μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης:
Μοντέρνα αρχιτεκτονική, άνετοι χώροι, φωτεινά χρώματα, άνετα καθίσματα.
Έπειτα, πρέπει να αποδοθεί ιδιαίτερη σημασία στο περιεχόμενο της συλλογής. Σημαντικό στοιχείο για την επιτυχή λειτουργία μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης είναι η συνεχής ανανέωση του βιβλιακού και μη-βιβλιακού υλικού της. Επιστημονικά βιβλία και περιοδικά, βιντεοταινίες, CD και υπολογιστές από όπου το κοινό θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, είναι οι κύριοι άξονες πάνω στους οποίους οφείλει να κινηθεί η οργάνωση μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης.
Σημαντικότατος, επίσης, παράγοντας μιας τέτοιας βιβλιοθήκης είναι το ανθρώπινο δυναμικό που θα την στελεχώσει. Μια Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη δεν χρειάζεται «Βιβλιοφύλακες», αλλά ανθρώπους που εκτός από τις εξειδικευμένες γνώσεις της Επιστήμης της Βιβλιοθηκονομίας, θα διαθέτουν, επιπλέον, και το χάρισμα της επικοινωνίας με το κοινό της βιβλιοθήκης. Εκτός από τους επιστήμονες βιβλιοθηκονόμους, θα χρειαστούν και άλλες ειδικότητες προκειμένου να υποστηριχθούν και να προβληθούν πολιτιστικές δραστηριότητες.
Στον ανελέητο στίβο των Επιστημών, έτσι όπως αυτές εξελίσσονται στην σημερινή εποχή, η αξία των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών μετατρέπεται σε αδήριτη ανάγκη. Στις μέρες μας, η ποσότητα των επιστημονικών πληροφοριών είναι τόση, ώστε κανένας επιστήμονας δεν μπορεί πια να παρακολουθήσει ούτε ένα ελάχιστο κλάσμα τους. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι ο ρόλος μιας Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης είναι τόσο σημαντικός, ώστε να μπορούμε να πούμε ανεπιφύλακτα ότι μια κοινωνία σήμερα δεν μπορεί να ζήσει χωρίς Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες.
Οι προσπάθειες αιώνων έδωσαν τους καρπούς τους και τα προϊόντα του πνευματικού μόχθου χαλκέντερων λογίων και επιστημόνων είναι πλέον προσιτά αγαθά για τον κάθε φιλομαθή νου. Αυτό που απομένει είναι η διοχέτευση του πολύτιμου αυτού υλικού στο ενδιαφερόμενο κοινό μέσα από ένα επίσημο φορέα. Τον διαμεσολαβητικό αυτό ρόλο καλείται να παίξει η Ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη.
Αυτόν τον πολύτιμο και ζωτικής σημασίας ρόλο επισημαίνει ο Αδαμάντιος Κοραής με τα λόγια που έγραφε από το Παρίσι:
«Θέλετε να ευδοκιμήσει το σχολείον σας; Πρέπει ν’αρχίσετε από το να καταστήσετε βιβλιοθήκην καλήν και πλούσιαν. Ανάγκη δεν είναι να κάμετε παρευθύς τοιαύτην, ανάγκη όμως είναι ν’αρχίσετε».
Οι βιβλιοθήκες είναι ζωντανοί οργανισμοί. Γεννιούνται, ζουν, αναπτύσσονται και εξαρτώνται άμεσα από το περιβάλλον που ζουν και εξυπηρετούν. Οι ζωντανοί οργανισμοί επιβιώνουν, όταν υπάρχει λόγος επιβίωσης. Λόγος επιβίωσης υπάρχει, όταν έρχονται να καλύψουν πραγματικές ανάγκες. Υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων που σχετίζονται με την επιβίωση των βιβλιοθηκών:
Οι έχοντες λόγο για την επιβίωση των βιβλιοθηκών και οι έχοντες εξουσία στην επιβίωση των βιβλιοθηκών. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές, αυτές οι ιδιότητες δεν συνυπάρχουν. Οι έχοντες λόγο πρέπει να ΄΄πείσουν΄΄ τους έχοντες εξουσία, καταδεικνύοντας ότι οι βιβλιοθήκες καλύπτουν πραγματικές ανάγκες. Πρώτα, όμως, πρέπει να ΄΄πειστούν΄΄ οι ίδιοι οι έχοντες λόγο ότι αυτές έχουν λόγο ύπαρξης. Για να ΄΄πειστούν΄΄ και να ΄΄πείσουν΄΄ οι έχοντες λόγο, πρέπει να διαθέτουν κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία:
Όραμα με γνώση και εμπειρίες, ενθουσιασμό, σεβασμό, αγάπη προς το αντικείμενο και προς τους ανθρώπους, τόσο τους συνεργάτες, όσο και τους χρήστες, καθώς και έμπνευση και εσωτερική διάθεση για δημιουργία και προσφορά.
Όλα αυτά είναι ταυτόχρονα εργαλεία και λόγος επιβίωσης.
Στο σημείο αυτό, θα ήταν μάλλον χρήσιμο να αφήσουμε τον τελευταίο λόγο σε ένα πνευματικό άνθρωπο και λογοτέχνη του 20ου αιώνα στην Γαλλία, Ζωρζ Μπερνανός, προσπαθώντας να μεταφέρουμε ένα απόσπασμα των λεγομένων του, στα πλαίσια μιας προσωπικής εξομολόγησης σχετικά με την διαχρονικότητα και την αξία των έργων του και της συγγραφικής του τέχνης, και να το συνδέσουμε με κάθε αγαστή ανθρώπινη προσπάθεια που έχει πνευματικό και πολιτιστικό αντίκρυσμα, όπως η οργάνωση και λειτουργία μιας σύγχρονης Ακαδημαϊκής Βιβλιοθήκης, μέσα σε μια σύγχρονη κοινωνία πολιτών.

« […] Όταν πια δε θα ακούτε την φωνή μου, δε θα’ναι λάθος δικό μου. Θα’χω ολοκληρώσει με γεννναιότητα τη σταδιοδρομία του τραγουδιστή των δρόμων σε μια χώρα χωρίς δρόμους κι εξοχικά μονοπάτια – εκτός πια κι αν νομίζετε ότι την ακούτε ακόμα. Γιατί αθάνατο δεν είναι το τραγούδι μου, αλλά αυτό που τραγουδάω».