ΟΙ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ

ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ



Ως τυπική οργάνωση, το σχολείο αποτελείται από άτομα με διαφορετικούς ρόλους, διαθέτει δομή και επιδιώκει συγκεκριμένους σκοπούς. Η επίτευξη των στόχων του κάθε σχολείου ξεχωριστά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ύπαρξη – αξιοποίηση μιας σειράς παραγόντων ανάμεσα στους οποίους είναι και η οργανωσιακή υποστήριξη, δηλαδή η υλική υποστήριξη που παρέχει στον Εκπαιδευτικό λειτουργό και το μαθητή η σχολική οργάνωση. Στην έννοια της οργανωσιακής υποστήριξης περιλαμβάνονται και οι βιβλιοθήκες των σχολείων, οι οποίες καλούνται να καλύψουν τις ανάγκες των χρηστών τους, των εκπαιδευτικών και των μαθητών τους πρώτα απ’ όλα.

Στην περίπτωση του σχολείου, θα μπορούσαμε να ορίσουμε τη «Σχολική Βιβλιοθήκη» ή το «Κέντρο Πληροφόρησης», παρά τις όποιες εννοιολογικές δυσκολίες, ως «την οργανωμένη συλλογή βιβλίων, που λειτουργεί στο χώρο του σχολείου για τους μαθητές ή / και τους εκπαιδευτικούς του». Διευκρινίζουμε ότι μια σύγχρονη βιβλιοθήκη περιλαμβάνει στη συλλογή της βιβλία, χάρτες και οπτικοακουστικό υλικό, όπως είναι διαφάνειες, κινηματογραφικές ταινίες, video, Η/Υ, Internet, και γενικά συμβαδίζει με την Επιστήμη της Πληροφορικής. Επιπλέον, όπως υποστηρίζεται, ανέκαθεν οι βιβλιοθήκες είχαν στενή σχέση με την τεχνολογία, καθώς στην αρχή η πληροφορία αποτυπωνόταν σε πλάκες, μετά σε πάπυρο, σε χαρτί και, τώρα, έχει λάβει ψηφιακή μορφή. Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, η βιβλιοθήκη είναι αναπόσπαστο τμήμα του σχολείου και προσφέρει: υπηρεσίες μάθησης, πληροφορίες, βιβλία και μη έντυπο υλικό, σε όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας, έτσι ώστε να γίνουν σκεπτόμενα άτομα και αποτελεσματικοί χρήστες των πληροφοριών που προέρχονται από τα βιβλία και άλλα μέσα. Δηλαδή η σχολική βιβλιοθήκη είναι ζωτικό όργανο στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι χωριστή οντότητα απομονωμένη από το σύνολο του σχολικού προγράμματος.

Η ίδρυση, η οργάνωση και η λειτουργία σχολικών βιβλιοθηκών είναι ένας σημαντικός παράγοντας πραγματοποίησης των εκπαιδευτικών στόχων όπως τίθενται από την αποστολή του σχολείου και του αναλυτικού προγράμματος. Επιπρόσθετα, οι σημαντικότεροι στόχοι μιας σχολικής βιβλιοθήκης είναι: η στήριξη των ενδιαφερόντων των μαθητών που είτε σχετίζονται είτε όχι με τα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος, η στήριξη των επαγγελματικών και επιστημονικών ενδιαφερόντων του εκπαιδευτικού προσωπικού, η καλλιέργεια της αισθητικής αγωγής των μαθητών, η διεύρυνση των γνώσεων και η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των παιδιών, έτσι ώστε να αποκτήσουν ενδιαφέρον και αγάπη για το καλό βιβλίο. Η σχολική βιβλιοθήκη ενισχύει και ενδυναμώνει το θεσμό του ολοήμερου σχολείου, παρέχοντας περισσότερο ελεύθερο χρόνο των μαθητών στο σπίτι. Δημιουργεί τις προϋποθέσεις καλύτερων ενδοοικογενειακών σχέσεων και καλύτερης επικοινωνίας των μελών της με την εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνο. Καθίσταται έτσι ενεργό κύτταρο μορφωτικής και πολιτιστικής αναβάθμισης.

Ποιοί, είναι, όμως, οι βασικοί παράγοντες που διέπουν την αποτελεσματική λειτουργία μιας σχολικής βιβλιοθήκης; Είναι αυτονόητο ότι ένα πρόγραμμα ανάπτυξης σχολικών βιβλιοθηκών, για να είναι αποδοτικό, πρέπει να στηρίζεται σε ορισμένες προϋποθέσεις. Οι σημαντικότερες προϋποθέσεις είναι οι εξής:
1. Η ύπαρξη κατάλληλου χώρου.
2. Η συλλογή του αναγκαίου και κατάλληλου υλικού.
3. Η κατάλληλη στελέχωση.
4. Ο χρόνος λειτουργίας.
5. Η συνεργασία του υπεύθυνου της σχολικής βιβλιοθήκης με το διδακτικό προσωπικό.

Η ιστορία των βιβλιοθηκών είναι πολύ παλιά και οι ρίζες της φθάνουν στους πρωτόγονους πολιτισμούς και την εφεύρεση της γραφής. Αλλά, ενώ η ιστορία των βιβλιοθηκών είναι τόσο παλιά, ο θεσμός των σχολικών βιβλιοθηκών είναι σχετικά πρόσφατος. Μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα άρχισαν να ιδρύονται οι πρώτες οργανωμένες σχολικές βιβλιοθήκες σε ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, ιδίως στις ΗΠΑ και τη Σουηδία. Η αναγκαιότητα για την ίδρυση βιβλιοθηκών σε όλα τα σχολεία οφείλεται βασικά σε δύο λόγους: Πρώτον στη ριζική αλλαγή των σκοπών και των μεθόδων διδασκαλίας, και δεύτερον στην μεγάλη ανάπτυξη της επιστήμης και του πολιτισμού γενικότερα. Στην Ελλάδα, ο θεσμός των σχολικών βιβλιοθηκών έχει τις ρίζες του στην περίοδο της τουρκοκρατίας, αφού οι πρόγονοί μας φρόντιζαν να εφοδιάζουν τα σχολεία με πλούσιες συλλογές βιβλίων, κυρίως χειρογράφων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ιδρύθηκαν και λειτούργησαν αξιόλογες βιβλιοθήκες στην νεότερη Ελλάδα, όπως ήταν της Ζαγοράς, της Δημητσάνας, της Χίου, της Κοζάνης κ.ά.

Εάν θέλουμε, λοιπόν, σύγχρονα σχολεία που να απαντούν στις απαιτήσεις της εποχής μας, θα πρέπει η Πολιτεία να φροντίσει για την ουσιαστική αναβάθμιση του θεσμού της σχολικής βιβλιοθήκης. Ο χρόνος έδειξε ότι δεν αρκούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις. Χρειάζεται ακόμη η διάθεση των απαραίτητων πιστώσεων για την εξασφάλιση των κατάλληλων χώρων και την αγορά του υλικού που κρίνεται απαραίτητο για κάθε συγκεκριμένη σχολική βιβλιοθήκη. Καλό είναι οι πιστώσεις να διατίθενται ξεχωριστά στα σχολεία ανάλογα με την οργανικότητα του σχολείου και τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Επειδή τα κονδύλια που διατίθενται για τη σχολική εκπαίδευση, και ειδικότερα για τις σχολικές βιβλιοθήκες, είναι σημαντικά περιορισμένα, προσπάθεια για την εξεύρεση πόρων πρέπει να κάνουν και τα σχολεία μέσω συνεργασίας με τους Συλλόγους Γονέων, με ιδρύματα και σωματεία της περιοχής τους κ.ά., καθώς επίσης και με τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Επιπρόσθετα, η κεντρική διοίκηση θα πρέπει να συντονίζει και να ελέγχει συστηματικά όλες τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε περιφερειακό επίπεδο σχετικά με την σύσταση, οργάνωση και λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών. Οι σχολικές βιβλιοθήκες, επίσης, πρέπει να στελεχωθούν από ειδικευμένο προσωπικό. Επιβάλλεται, τέλος, η σχολική βιβλιοθήκη να παραμένει ανοικτή μετά την περάτωση των μαθημάτων, γα να εξυπηρετεί καλύτερα τις ανάγκες τόσο των μαθητών όσο και των κατοίκων της περιοχής στην οποία ανήκει.

Εν κατακλείδι, η ίδρυση, η οργάνωση και η λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών είναι πάνω από όλα πρόβλημα Οικονομικό, γιατί τόσο η εξασφάλιση του απαραίτητου χώρου όσο και η αγορά επίπλων, έντυπου και μη έντυπου υλικού προϋποθέτουν ορισμένες πιστώσεις. Επιπλέον είναι πρόβλημα Διοικητικό, γιατί η καλή λειτουργία των βιβλιοθηκών απαιτεί προγραμματισμό (π.χ. συσχετισμός του αναλυτικού προγράμματος με το υλικό της βιβλιοθήκης), συστηματική οργάνωση της βιβλιοθήκης, και φυσικά στελέχωση από άτομα με ειδικές γνώσεις και ικανότητες. Για την ελληνική σχολική πραγματικότητα, το πρόβλημα αυτό απαιτεί άμεση λύση, αφού μια καλή σχολική βιβλιοθήκη είναι βασικός παράγοντας στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Εξάλλου, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η κοινωνία που επενδύει σε σχολικές βιβλιοθήκες για τα παιδιά – μαθητές, επενδύει στο μέλλον της.