Πέμπτη 2 Οκτωβρίου 2008

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ


Είναι, πλέον γεγονός ότι, στις μέρες μας, ένα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του προϋπολογισμού των παραδοσιακών βιβλιοθηκών αφιερώνεται σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες, είτε αυτές είναι CD-ROMs, Online κατάλογοι κοινής πρόσβασης ή Online βάσεις δεδομένων. Αυτή η τάση θα συνεχιστεί, όσο το κόστος της ψηφιακής αποθήκευσης μειώνεται και όσο οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες γίνονται ολοένα και πιο χρήσιμες, πραγματοποιήσιμες, διαθέσιμες και εύχρηστες. Αυτοί είναι μερικοί μόνο από τους λόγους, για τους οποίους η κοινωνία προετοιμάζεται για να αναλάβει την τεράστια πρόκληση μιας Παγκόσμιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης.
Διάφοροι όροι οδήγησαν στην καθιέρωση του όρου ΄΄Ψηφιακή Βιβλιοθήκη΄΄. Σε πολλές από τις συζητήσεις και δραστηριότητες πάνω σ’ αυτήν την περιοχή κατά την περίοδο 1991-1993, παρατηρήθηκε μια μετατόπιση από τον όρο ΄΄Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη΄΄ σε ΄΄Ψηφιακή Βιβλιοθήκη, ακολουθώντας ίσως το αυξανόμενο ενδιαφέρον στα ψηφιακά δίκτυα, ψηφιακό ήχο και ψηφιακό βίντεο σε συνδυασμό και με την καθιέρωση των ηλεκτρονικών εκδόσεων. Το πρώτο μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα αναφορικά με την οργάνωση και τα μοντέλα συστημάτων ψηφιακών βιβλιοθηκών ήταν το Computer Science Technical Report, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ARPA από το 1992-1995. Ήταν μια συνδυασμένη προσπάθεια πέντε αμερικανικών πανεπιστημίων και της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Το 1994, πλέον υπήρχαν πολυάριθμα συνέδρια, συγκεντρώσεις και ομιλίες, εργαστήρια και πορίσματα, σχετικά με το νέο τομέα των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Το NSF, το ARPA και η NASA δημιουργούν το έργο Digital Library Initiative. Από τότε, πολλές μεγάλες ερευνητικές εργασίες άκμασαν σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Πρωτοβουλία για Ψηφιακές Βιβλιοθήκες (Digital Library Initiative – DLI) υποστηρίζει ότι:
΄΄ οι πηγές πληροφοριών που μπορούν να προσπελαστούν μέσω του Διαδικτύου αποτελούν συστατικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης. Αυτές περιλαμβάνουν βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταλόγους τηλεφώνων, ηχητικές και μουσικές εγγραφές, εικόνες, βιντεοκλίπ, επιστημονικά δεδομένα και προσωπικές πληροφοριακές υπηρεσίες όπως κάποιες αναφορές σχετικά με τα αποθέματα μιας επιχείρησης. Αυτές οι πληροφοριακές πηγές, όταν συνδεθούν ηλεκτρονικά μέσω ενός δικτύου, αναπαριστούν σημαντικούς συντελεστές μιας αναδυόμενης, διεθνώς προσβάσιμης ψηφιακής βιβλιοθήκης΄΄.
Οι ασχολούμενοι σε βιβλιοθήκες βλέπουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες ως την συνεχή τάση προς την αυτοματοποίηση και εξέλιξη των φυσικών βιβλιοθηκών. Παροτρύνονται νέες πληροφοριακές πηγές, νέοι τρόποι απόκτησης γνώσης, νέοι μέθοδοι αποθήκευσης και ασφάλειας των πληροφοριών και νέες προοπτικές στην ταξινόμηση και οργάνωση των καταλόγων της βιβλιοθήκης. Οι ερευνητές των οποίων ο τομέας δραστηριότητάς τους είναι οι βάσεις δεδομένων ή η ανάκτηση πληροφοριών, βλέπουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες ως ένα σύνολο ενοποιημένων βάσεων δεδομένων. Έτσι, μια ψηφιακή βιβλιοθήκη αποτελεί όχι μόνο αυτοματοποίηση των λειτουργιών και υπηρεσιών μιας συνηθισμένης βιβλιοθήκης, αλλά απαιτεί επαναπροσδιορισμό των υπηρεσιών, νέες ομαδοποιήσεις αυτών των υπηρεσιών, ή ακόμα και αντικατάσταση αυτών με άλλες.
Οι βασικές αρχές που πρέπει να υφίστανται στη δομή μιας αληθινής ψηφιακής βιβλιοθήκης αποτελούν τα κύρια στοιχεία διάκρισης μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης από μια οποιαδήποτε υπηρεσία που παρέχεται μέσω των δικτύων. Η ανάπτυξη μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης αντιμετωπίζει προκλήσεις σε πολλές περιοχές, όπως:
1. Το Σύστημα Αποθήκευσης μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης (Storage).
2. Η διεπαφή με τον χρήστη (User interface).
3. Τα Συστήματα Καταλογογράφησης και Ευρετηρίασης (Classification and indexing).
4. Η Ανάκτηση Πληροφοριών (Information Retrieval).
5. Η Διανομή Περιεχομένου των Αντικειμένων μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης (Content Delivery).
6. Το Σύστημα Παρουσίασης μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης (Presentation).
7. Διοικητικά Ζητήματα (Administration).

Όταν το 235 π.Χ. ιδρύθηκε από τον Πτολεμαίο ΙΙΙ η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και εγκαταστάθηκε στο ναό του Σαράπιδος, ο στόχος του ιδρυτή ήταν η δημιουργία μιας διεθνούς βιβλιοθήκης που θα περιελάμβανε όχι μόνο όλη την ελληνική γραμματεία, αλλά επίσης και μεταφράσεις στα ελληνικά από τις άλλες γλώσσες της Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και της Ινδίας. Έτσι, οι Αλεξανδρινοί λόγιοι είχαν άμεση πρόσβαση σε μια τεράστια για την εποχή εκείνη συλλογή έργων. Θεωρητικά, βέβαια, και χωρίς την βιβλιοθήκη, τα έργα αυτά ήταν προσπελάσιμα από τους λογίους, αρκεί να εύρισκαν ένα αντίγραφο κάπου στον κόσμο, κάτι όμως που συχνά ήταν πρακτικά αδύνατο. Κατά τρόπο ανάλογο, μία πληθώρα πληροφοριακών όντων ζει, εξελίσσεται, αναπτύσσεται ή πεθαίνει μέσα στον ωκεανό του Παγκόσμιου Ιστού. Θεωρητικά, ο καθένας μπορεί να το αναζητήσει μέσω των ΄΄μηχανών αναζήτησης΄΄ του Διαδικτύου, και αν είναι τυχερός, να τα βρει και να αλληλεπιδράσει μαζί τους. Πρακτικά, όμως, αυτό γίνεται καθημερινά δυσκολότερο, γιατί το πλήθος των όντων και το μέγεθος του Διαδικτύου αυξάνονται κατά τρόπο γεωμετρικό. Μια ψηφιακή βιβλιοθήκη δρα σαν πράκτορας, και των ανθρώπων και των πληροφοριακών όντων μέσα στον Κυβερνοχώρο. Οι δημιουργοί των πληροφοριακών όντων μπορούν να τα εμπιστεύονται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη, ώστε να εξασφαλίζεται η γνησιότητά τους, η προστασία τους από λογοκλοπή, η προβολή τους και η εξέλιξή τους σαν νοητικό κατασκεύασμα που αλληλεπιδρά με άλλα όντα μέσα στον κόσμο. Η ψηφιακή βιβλιοθήκη συνεργάζεται και διαπραγματεύεται με άλλες ψηφιακές βιβλιοθήκες για την ανταλλαγή δικαιωμάτων προσπέλασης σε όντα.
Η ριζικά νέα αυτή αντίληψη περί βιβλιοθηκών αναμένεται να έχει δραματικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις παγκοσμίως. Πνευματικά δικαιώματα δημιουργών, εμπορικά δικαιώματα εκδοτών, τα δικαιώματα πρόσβασης των πολιτών, η έννοια της δημόσιας βιβλιοθήκης, του μουσείου και πολλά άλλα, τίθενται πάλι επί τάπητος. Κατά συνέπεια , αποκτά εξαιρετική σημασία στα πλαίσια της αναπτυσσόμενης Κοινωνίας της Πληροφορίας, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, η παροχή πρόσβασης, σε όλους τους πολίτες στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, μέσω κατάλληλων τεχνικών προσπέλασης, ανάλογα με τις ικανότητες, δεξιότητες, απαιτήσεις, οι ειδικές ανάγκες και προτιμήσεις των χρηστών.

Δεν υπάρχουν σχόλια: